Het oor is een complex orgaan. Om de mechanismen van het gehoor te begrijpen is een grondige kennis van de anatomie van het oor noodzakelijk. Eenvoudig samengevat gaat het als volgt: wanneer geluidsgolven ons bereiken, worden deze door de verschillende delen van het oor naar de hersenen geleid. Daar worden deze signalen gedecodeerd en geïnterpreteerd.
Het uitwendige, en dus zichtbare, deel van het oor noemen we de oorschelp (of pinna). Deze functionneert als een trechter om de geluidsgolven de gehoorgang binnen te leiden. De gehoorgang is een korte buis waarlangs het geluid het trommelvlies bereikt.
Het trommelvlies is een vezelig membraan dat het buitenoor en het middenoor scheidt. Dit membraan trilt om de doorgang van geluiden die via de uitwendige gehoorgang binnenkomen, naar de vloeibare omgeving van het binnenoor mogelijk te maken. De rol van het trommelvlies is dus het opvangen van externe geluiden die het in trilling brengen en het doorgeven van deze trillingen aan het binnenoor. Hier worden trillingen omgezet in zenuwsignalen die vervolgens ter interpretatie naar de hersenen worden gestuurd.
Een gescheurd trommelvlies kan plotselinge pijn in het oor veroorzaken, soms met grote hoeveelheid vocht die uit het oor loopt, soms gehoorverlies of oorsuizen. Het trommelvlies geneest meestal spontaan, maar soms kan chirurgische reparatie noodzakelijk zijn.
Het middenoor staat via de buis van Eustachius in verbinding met de achterkant van de neus- en keelholte. Deze buis zorg ervoor dat de druk aan beide kanten van het trommelvlies gelijk blijft. Ze is meestal gesloten, maar opent zich wanneer u slikt of gaapt. Wanneer het geluid aankomt bij het trommelvlies, zal di de trilling doorgeven naar de kleinste botjes in het menselijk lichaam: de gehoorbeentjes.
Het middenoor bevat drie gehoorbeentjes: de hamer, het aambeeld en de stijgbeugel. Dit zijn de kleinste botjes in het menselijk lichaam en hun functie is om geluidsgolven te ontvangen, ze te versterken en de geluiden door te geven aan de vloeistof in het binnenoor. De gehoorbeentjes spelen een essentiële rol bij de mechanische ontvangst en overdracht van geluiden tussen het buitenoor en het binnenoor.
Een disfunctie of erosie van deze gehoorbeentjes, vooral van de stijgbeugel, kan leiden tot pathologieën zoals otosclerose. Deze pathologie wordt vaak op volwassen leeftijd vastgesteld en is erfelijk. Het kan zich zeer geleidelijk ontwikkelen en hypoacusis of doofheid veroorzaken.
Het slakkenhuis is het deel van het binnenoor dat verantwoordelijk is voor het gehoor. Het bevindt zich in het slaapbeen in het laatste deel van het binnenoor, het grenst aan het labyrint, het evenwichtsorgaan. Het slakkenhuiskanaal bevat het orgaan van Corti, dat bestaat uit haarcellen die verschillende geluidsfrequenties opvangen, waaruit deze cellen een zenuwbericht produceren. Dankzij een vezel van de gehoorzenuw wordt de informatie vervolgens doorgegeven aan de hersenen.
Sommige vormen van gehoorverlies kunnen vaak in verband worden gebracht met blootstelling aan harde geluiden, waardoor de haarcellen in het slakkenhuis worden vernietigd, of met het ouder worden, waardoor het aantal haarcellen in de binnenoren afneemt. Afhankelijk van de mate van gehoorverlies en de behoeften kan een cochleair implantaat worden aangeboden.
Het evenwichtsorgaan is een sensorisch orgaan in het binnenoor dat bijdraagt tot het gevoel van beweging en evenwicht. Het bestaat onder meer uit een perifeer sensorisch orgaan dat bestaat uit het achterste labyrint en de gehoorzenuw. Het vestibulaire systeem speelt een sleutelrol bij bewegingswaarneming, evenwichtscontrole en zelfs oculaire stabiliteit.