Są sytuacje zdrowotne, w których należy podać leki działające ototoksycznie ze względu na wskazania medyczne. Mogą one jednak wpłynąć negatywnie na elementy ucha i spowodować trwałe bądź przejściowe efekty takie jak niedosłuch, szumy i zaburzenia równowagi.
Ototoksyczność to wpływ leków stosowanych ogólnoustrojowo bądź miejscowo w obrębie ucha zewnętrznego czy środkowego na struktury ucha takie jak ślimak, prążek naczyniowy i przedsionek.
Mechanizm powstawania ototoksyczności nie został dokładnie poznany, powoduje on jednak dysfunkcję ucha wewnętrznego. Same objawy mogą natomiast różnić się- od lekkiego do silnego nasilenia.
Słuch w medycynie jest jednym z najważniejszych narządów wykorzystywanych w pracy lekarza diagnosty praktycznie każdej specjalności. Dzięki uważnemu i dokładnemu wsłuchiwaniu się w to, co mówi pacjent, lekarz wyciąga właściwe wnioski i stawia diagnozę.
Dobry słuch umożliwia wykrycie niepokojących nieprawidłowości przy osłuchiwaniu serca czy płuc, co jest ważne zarówno u kardiologa, pulmonologa, położnika jak i lekarza pierwszego kontaktu.
Antybiotyki aminoglikozydowe: amikacyna, gentamycyna, neomycyna, streptomycyna, tobramycyna.
Inne antybiotyki: erytromycyny,wankomycyna.
Leki przeciwnowotworowe: cisplatyna, karboplatyna i oksaliplatyna.
Inne leki uszkadzające słuch:
Objawy uszkodzenia słuchu lekami ototoksycznymi w zależności od miejsca uszkodzenia:
1. Ślimak – może wystąpić niedosłuch wysokotonowy, poprzedzony szumami usznymi. Niedosłuch początkowo może nie być zauważalny.
2. Przedsionek – zawroty głowy, zaburzenia równowagi, wymioty, zaburzenia widzenia, oczopląs, ataksja (zaburzenie koordynacji ruchowej).
3. Prążek naczyniowy – tworzenie się w nim mikrozatorów powoduje postępujący niedosłuch.
Objawy mogą się różnić nasileniem oraz czasem trwania.
Nie każdy przyjmujący te leki doświadczy ich negatywnego działania, jednak możemy wyróżnić grupy osób szczególnie narażonych:
- chorzy na nerki,
- osoby mające zwiększoną ilość leku w surowicy,
- mający niedosłuch i/bądź zaburzenia równowagi,
- osoby, których członkowie rodziny posiadają niedosłuch,
- przyjmujący więcej leków ototoksycznych,
- małe dzieci i osoby powyżej 65 r.ż.,
- ciężarne, ze względu na możliwość przeniknięcia leków do dziecka i uszkodzenia jego słuchu,
- przyjmujący leki powyżej 14 dni.
Pacjenci przyjmujący leki ototoksyczne powinni być szczególnie wyczuleni na wszystkie zmiany, które mogłyby się pojawić.
Zawsze warto wykonywać badania profilaktyczne, w tym badania słuchu, natomiast jeśli cokolwiek zaniepokoi pacjenta przyjmującego leki z grupy ryzyka powinien udać się do lekarza bądź audiometrysty.
Badania, które można wykonać to: otoskopia, badania audiometryczne w przypadku zaburzeń słyszenia, badanie błędnika (ENG, VNG), diagnostyka naczyniowa, obrazowa.
Ototoksyczność leków można w pewnym stopniu minimalizować. Najważniejsze jest właściwe dobieranie dawki, czasu przyjmowania leków i niestosowanie takich leków razem czy po sobie. Istotne jest dobieranie leków o mniejszym działaniu ototoksycznym i unikanie ich w miarę możliwości w grupie ryzyka.
Pacjenci muszą być uczuleni na działania niepożądane i natychmiast zgłaszać je lekarzowi.
Przy aminoglikozydach można stosować związki chelatujące żelazo lub antyoksykanty, a nawet salicylany.
Uszkodzenie słuchu wywołane lekami wymaga stosownej rehabilitacji. Proces ten zaczyna się od pełnej diagnozy słuchu i słyszenia poprzez szereg badań audiometrycznych.
Następnie dobierany jest najwłaściwszy aparat słuchowy czy aparaty słuchowe, których ustawienia i działanie jest regularnie kontrolowane w gabiniecie audioprotetycznym. Najważniejsza w tym procesie jest współpraca z protetykiem słuchu i regularne użytkowanie aparatów słuchowych, co zapewni najskuteczniejszą rehabilitację słuchu.
