Synestezja (z greckiego, syn – razem; aisthesis – czucie, postrzeganie) to umiejętność postrzegania danego bodźca (np. wzrokowego) przez wiele zmysłów. Są automatyczne, spójne i wiarygodne podczas odczuwania tych wrażeń. Dotąd opisano ponad 60 jej odmian.
W synestezji wyróżniamy między innymi chromestezję, czyli barwne słyszenie, synestetyk łączy słyszane dźwięki z konkretnymi barwami. Istnieje także synestezja leksykalno-smakowa, w której poszczególne wyrazy wywołują jednocześnie różne bodźce smakowe.
Jedną z najbardziej znanych zjawisk jest synestezja typu grafem-kolor, czyli kojarzenie liter i liczb z konkretnymi kolorami. Co ciekawe, każdy synestetyk może wskazać inny kolor, większość skojarzeń synestetycznych jest bardzo osobista.
Badanie neuroobrazowania pokazuje różnice w strukturze mózgu, wskazuje na biologiczną podstawę dla tego zjawiska.
Ludzie z synestezją typu grafem-kolor mają mocniejsze powiązania w niektórych rejonach kory mózgowej, synestetycy przejawiają większą aktywność w łączeniu rejonów mózgu przetwarzających kolory z innymi rejonami. Podejrzewa się, że synestezja może być dziedziczna, natomiast nie wykonano dotąd dość szczegółowych badań na ten temat.
Ludzie, którzy mają jakikolwiek rodzaj synestezji, czują zwykle mimowolne percepcje, które przechodzą między zmysłami jak smakowanie kształtów, słyszenie kolorów itp.
Bodźce bardziej sensoryczne, które konsekwentnie i przewidywalnie powodują wzajemne oddziaływanie między zmysłami np. za każdym razem, gdy widzisz literę B, widzisz ją na zielono.
Synestetycy mają umiejętność opowiadania o swoich niezwykłych łączeniach zmysłów, co może wzbogacać rozmówców lub czasem powodować niezrozumienie.
Wśród artystów jest wielu synestetyków, wykorzystujących swoje umiejętności do tworzenia i przekazywania niezwykłego świata sztuki na wielu poziomach, jak choćby Pharell Williams, Lady Gaga, Billie Eilish, Stevie Wonder lub irlandzka pianistka Svetlana Rudenko, dla której dźwięki stają się obrazami.
Synestetycy mieszają między sobą różne formy widzenia i odczuwania, dostarczając swoim odbiorcom niezrównane wrażenia artystyczne.
Synestetyk nie jest w stanie przejąć kontroli nad swoimi wrażeniami zmysłowymi. Nie może przywołać ich na życzenie, wykorzystać w danej chwili ani się ich pozbyć.
Pojawiają się one niezależnie od woli człowieka, bez kontroli czasu ich trwania, siły ani zakresu. Wrażenia synestetyczne są trwałe i nie zmieniają się z czasem. Jeśli synestetyk słyszy określoną melodię i połączy z barwą niebieską, zawsze będzie ją tak słyszał. Reakcja zostanie zapisana w umyśle i będzie przywołana w przyszłości.